Statut NSZZ "Solidarność"
USTAWY
O związkach zawodowych
O rozwiązywaniu sporów
zbiorowych
Społecznej Inspekcji
Pracy
O emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
USTAWA
z dnia 23 maja 1991 r.
o rozwiązywaniu sporów zbiorowych
(Dz. U. z dnia 26 czerwca 1991 r.)
Rozdział
2
Przepisy
ogólne
Art. 1.
Spór zbiorowy
pracowników z pracodawcą lub pracodawcami może dotyczyć
warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i
wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym
przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych.
Art. 2.
- Prawa i
interesy zbiorowe pracowników wskazane w art. 1 są
reprezentowane przez związki zawodowe.
- Prawa i
interesy pracodawców w sporach zbiorowych mogą być
reprezentowane przez właściwe organizacje pracodawców.
Art. 3.
- W
zakładzie pracy, w którym działa więcej niż jedna
organizacja związkowa, każda z nich może
reprezentować w sporze zbiorowym interesy stanowiące
przedmiot tego sporu.
- Jeżeli
działające w zakładzie pracy organizacje związkowe
tak postanowią, w sporze zbiorowym występuje wspólna
reprezentacja związkowa.
- Przepis
ust. 2 stosuje się odpowiednio do reprezentacji
interesów zbiorowych w sporach wielozakładowych.
- W imieniu
pracowników zakładu pracy, w którym nie działa
związek zawodowy, spór zbiorowy może prowadzić
organizacja związkowa, do której pracownicy zwrócili
się o reprezentowanie ich interesów zbiorowych.
Art. 4.
- Nie jest
dopuszczalne prowadzenie sporu zbiorowego w celu poparcia
indywidualnych żądań pracowniczych, jeżeli ich
rozstrzygnięcie jest możliwe w postępowaniu przed
organem rozstrzygającym spory o roszczenia pracowników.
- Jeżeli
spór dotyczy treści układu zbiorowego pracy lub innego
porozumienia, którego stroną jest organizacja
związkowa, wszczęcie i prowadzenie sporu o zmianę
układu lub porozumienia może nastąpić nie wcześniej
niż z dniem ich wypowiedzenia.
Art. 5.
Pracodawcami w
rozumieniu niniejszej ustawy są zakłady pracy określone w art.
3 Kodeksu pracy oraz osoby fizyczne zatrudniające pracowników w
celu prowadzenia działalności gospodarczej.
Art. 6.
Przepisy ustawy,
w których jest mowa o pracownikach, mają odpowiednie
zastosowanie do osób, o których mowa w art. 2 ust. 1 i 2 ustawy
z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55,
poz. 234).
Rozdział
2
Rokowania
Art. 7.
- Spór
zbiorowy istnieje od dnia wystąpienia przez podmiot
reprezentujący interesy pracownicze do pracodawcy z
żądaniami w sprawach wskazanych w art. 1, jeżeli
pracodawca nie uwzględnił wszystkich żądań w
terminie określonym w wystąpieniu, nie krótszym niż 3
dni.
- W
zgłoszeniu sporu określa się przedmiot żądań
objętych sporem. Podmiot zgłaszający spór może
uprzedzić, że w razie nieuwzględnienia wysuniętych
żądań zostanie ogłoszony strajk. Dzień
zapowiedzianego strajku nie może przypadać przed
upływem 14 dni od dnia zgłoszenia sporu.
Art. 8.
Pracodawca
podejmuje niezwłocznie rokowania w celu rozwiązania sporu w
drodze porozumienia, zawiadamiając równocześnie o powstaniu
sporu właściwego okręgowego inspektora pracy.
Art. 9.
Rokowania
kończą się podpisaniem przez strony porozumienia, a w razie
nieosiągnięcia porozumienia - sporządzeniem protokołu
rozbieżności ze wskazaniem stanowisk stron.
Rozdział
3
Mediacja
i arbitraż
Art. 10.
Jeżeli strona,
która wszczęła spór, podtrzymuje zgłoszone żądania, spór
ten prowadzony jest przez strony z udziałem osoby dającej
gwarancję bezstronności, zwanej dalej mediatorem.
Art. 11.
- Mediatora
ustalają wspólnie strony sporu zbiorowego. Może być
nim osoba z listy ustalonej przez Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej w uzgodnieniu z ogólnokrajową
organizacją międzyzwiązkową oraz ogólnokrajowym
związkiem zawodowym reprezentatywnym dla pracowników
większości zakładów pracy.
- Jeżeli
strony sporu zbiorowego nie porozumieją się w ciągu 5
dni w sprawie wyboru mediatora, dalsze postępowanie jest
prowadzone z udziałem mediatora wskazanego, na wniosek
jednej ze stron, przez Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z listy, o której mowa w ust. 1.
- Minister
Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze
rozporządzenia, warunki wynagradzania mediatorów z
listy, o której mowa w ust. 1.
Art. 11
- Mediatorom
na czas prowadzenia mediacji przysługuje zwolnienie od
pracy. Łączny wymiar tego zwolnienia w roku
kalendarzowym nie może przekraczać 30 dni.
- Wynagrodzenie
należne mediatorowi oraz zwrot poniesionych kosztów
przejazdu i zakwaterowania określa umowa zawarta przez
mediatora ze stronami sporu zbiorowego.
- Wynagrodzenie
mediatora nie może być niższe od ustalonego w drodze
rozporządzenia, o którym mowa w art. 11 ust. 3.
- Koszty
postępowania mediacyjnego, o których mowa w ust. 2,
ponoszą strony sporu zbiorowego w równych częściach,
chyba że uzgodnią inny ich podział.
- W razie
udokumentowanego braku środków na pokrycie kosztów, o
których mowa w ust. 2 i 4, na wniosek strony sporu
zbiorowego Minister Pracy i Polityki Socjalnej pokrywa
koszty mediacji, z tym że wynagrodzenie mediatora
pokrywane jest do wysokości określonej w
rozporządzeniu, o którym mowa w art. 11 ust. 3.
Art. 12.
Jeżeli przebieg
postępowania mediacyjnego uzasadnia ocenę, że nie doprowadzi
ono do rozwiązania sporu przed upływem terminów przewidzianych
w art. 7 ust. 2 i art. 13 ust. 3, organizacja, która wszczęła
spór, może zorganizować jednorazowo i na czas nie dłuższy
niż 2 godziny strajk ostrzegawczy.
Art. 13.
- Jeżeli w
toku postępowania mediator stwierdzi, że rozwiązanie
sporu zbiorowego wymaga szczegółowych lub dodatkowych
ustaleń związanych z przedmiotem sporu, zawiadamia o
tym strony.
- Jeżeli w
związku z żądaniem objętym sporem jest konieczne
ustalenie sytuacji ekonomiczno-finansowej zakładu pracy,
mediator może zaproponować przeprowadzenie w tej
sprawie ekspertyzy. Jeżeli strony nie postanowią
inaczej, koszty ekspertyzy obciążają zakład pracy.
- Podjęcie
czynności, o których mowa w ust. 1 i 2, upoważnia
mediatora do wystąpienia do organizacji związkowej z
wnioskiem o przesunięcie terminu rozpoczęcia strajku na
czas niezbędny do dokonania ustaleń mogących mieć
wpływ na wynik rozstrzygnięcia sporu.
Art. 14.
Postępowanie
mediacyjne kończy się podpisaniem przez strony porozumienia, a
w razie nieosiągnięcia porozumienia - sporządzeniem protokołu
rozbieżności ze wskazaniem stanowisk stron. Czynności tych
dokonuje się przy udziale mediatora.
Art. 15.
Nieosiągnięcie
porozumienia rozwiązującego spór zbiorowy w postępowaniu
mediacyjnym uprawnia do podjęcia akcji strajkowej.
Art. 16.
- Podmiot
prowadzący spór zbiorowy w interesie pracowników
może, nie korzystając z prawa przewidzianego w art. 15,
podjąć próbę rozwiązania sporu przez poddanie go
rozstrzygnięciu kolegium arbitrażu społecznego.
- Spór
zakładowy rozpoznaje kolegium arbitrażu społecznego
przy sądzie wojewódzkim, w którym utworzony jest sąd
pracy i ubezpieczeń społecznych. Spór wielozakładowy
rozpoznaje Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie
Najwyższym.
- W skład
kolegium wchodzi przewodniczący wyznaczony spośród
sędziów sądu przez prezesa sądu oraz sześciu
członków wyznaczonych po trzech członków przez
każdą ze stron. Strony powinny dążyć do wskazania
osób bezpośrednio nie zainteresowanych
rozstrzygnięciem sprawy.
- Prezes
sądu wyznacza niezwłocznie termin posiedzenia,
zawiadamiając o nim strony sporu lub ich
przedstawicieli.
- Jeżeli
rozstrzygnięcie sporu wymaga wiadomości specjalnych,
kolegium może zasięgnąć opinii ekspertów. Przepis
art. 13 ust. 2 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.
- Orzeczenie
kolegium zapada większością głosów. Jeżeli żadna
ze stron przed poddaniem sporu rozstrzygnięciu kolegium
nie postanowi inaczej, orzeczenie to wiąże strony.
- Rada
Ministrów określi w drodze rozporządzenia
szczegółowy tryb postępowania przed kolegiami
arbitrażu społecznego.
Rozdział
4
Strajk
Art. 17.
- Strajk
polega na zbiorowym powstrzymywaniu się pracowników od
wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu dotyczącego
interesów wskazanych w art. 1.
- Strajk jest
środkiem ostatecznym i nie może być ogłoszony bez
uprzedniego wyczerpania możliwości rozwiązania sporu
według zasad określonych w art. 7-14. Strajk może być
zorganizowany bez zachowania tych zasad, jeżeli
bezprawne działanie pracodawcy uniemożliwiło
przeprowadzenie rokowań lub mediacji, a także w
wypadku, gdy pracodawca rozwiązał stosunek pracy z
prowadzącym spór działaczem związkowym.
- Przy
podejmowaniu decyzji o ogłoszeniu strajku podmiot
reprezentujący interesy pracowników powinien wziąć
pod uwagę współmierność żądań do strat
związanych ze strajkiem.
Art. 18.
Udział w
strajku jest dobrowolny.
Art. 19.
- Niedopuszczalne
jest zaprzestanie pracy w wyniku akcji strajkowych na
stanowiskach pracy, urządzeniach i instalacjach, na
których zaniechanie pracy zagraża życiu i zdrowiu
ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa.
- Niedopuszczalne
jest organizowanie strajku w Urzędzie Ochrony Państwa,
w jednostkach Policji i Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej
Polskiej, Służby Więziennej, Straży Granicznej oraz
jednostkach organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej.
- Prawo do
strajku nie przysługuje pracownikom zatrudnionym w
organach władzy państwowej, administracji rządowej i
samorządowej, sądach oraz prokuraturze.
Art. 20.
- Strajk
zakładowy ogłasza organizacja związkowa po uzyskaniu
zgody większości głosujących pracowników, jeżeli w
głosowaniu wzięło udział co najmniej 50% pracowników
zakładu pracy.
- Strajk
wielozakładowy ogłasza organ związku wskazany w
statucie po uzyskaniu zgody większości głosujących
pracowników w poszczególnych zakładach pracy, które
mają być objęte strajkiem, jeżeli w głosowaniu w
każdym z tych zakładów wzięło udział co najmniej
50% pracowników.
- Ogłoszenie
strajku powinno nastąpić co najmniej na 5 dni przed
jego rozpoczęciem.
Art. 21.
- Kierownik
zakładu pracy nie może być w czasie strajku
ograniczony w pełnieniu obowiązków i w wykonywaniu
uprawnień w odniesieniu do pracowników nie biorących
udziału w strajku oraz w zakresie niezbędnym do
zapewnienia ochrony mienia zakładu i nieprzerwanej pracy
tych obiektów, urządzeń i instalacji, których
unieruchomienie może stanowić zagrożenie dla życia
lub zdrowia ludzkiego lub przywrócenia normalnej
działalności zakładu.
- Organizatorzy
strajku są obowiązani współdziałać z kierownikiem
zakładu pracy w zakresie niezbędnym do zapewnienia
ochrony mienia zakładu pracy i nieprzerwanej pracy
obiektów, urządzeń i instalacji, o których mowa w
ust. 1.
Art. 22.
W obronie praw i
interesów pracowników, którzy nie mają prawa do strajku,
związek zawodowy działający w innym zakładzie pracy może
zorganizować strajk solidarnościowy na czas nie dłuższy niż
połowa dnia roboczego. Przepisy art. 17-21 stosuje się
odpowiednio.
Art. 23.
- Udział
pracownika w strajku zorganizowanym zgodnie z przepisami
ustawy nie stanowi naruszenia obowiązków pracowniczych.
- W okresie
strajku zorganizowanego zgodnie z przepisami ustawy
pracownik zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia
społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z
wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Okres przerwy w
wykonywaniu pracy wlicza się do okresu zatrudnienia w
zakładzie pracy.
Art. 24.
Związki
zawodowe decydują o tworzeniu i wykorzystaniu funduszów
strajkowych. Fundusze te nie podlegają egzekucji.
Art. 25.
- W obronie
praw i interesów określonych w art. 1 mogą być
stosowane, po wyczerpaniu trybu postępowania
określonego w rozdziale 2, inne niż strajk formy akcji
protestacyjnej, nie zagrażające życiu lub zdrowiu
ludzkiemu, bez przerywania pracy, z zastrzeżeniem
przestrzegania obowiązującego porządku prawnego. Z
prawa tego mogą korzystać także pracownicy nie mający
prawa do strajku.
- Rolnicy
mają prawo do akcji protestacyjnej w sposób ustalony
przez związki zawodowe rolników.
Rozdział
5
Odpowiedzialność
za naruszenie przepisów ustawy
Art. 26.
1. Kto w
związku z zajmowanym stanowiskiem lub pełnioną funkcją:
1)
przeszkadza we wszczęciu lub w prowadzeniu w sposób zgodny
z prawem sporu zbiorowego,
2) nie
dopełnia obowiązków określonych w tej ustawie - podlega
karze grzywny.
2. Tej samej
karze podlega ten, kto kieruje strajkiem lub inną akcją
protestacyjną zorganizowaną wbrew przepisom ustawy.
3. Za szkody
wyrządzone strajkiem lub inną akcją protestacyjną
zorganizowaną wbrew przepisom ustawy organizator ponosi
odpowiedzialność na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym.
Rozdział
6
Przepisy
przejściowe i końcowe
Art. 27.
W Kodeksie pracy
w art. 241-7 § 7 otrzymuje brzmienie:
"§ 7.
W czasie postępowania rejestracyjnego, a także w czasie
rozstrzygania sporu w trybie określonym w § 3 i 4, w sprawie
postanowień układu nie stosuje się przepisów rozdziałów 2-4
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych
(Dz. U. Nr 55, poz. 236)."
Art. 28.
Spory zbiorowe
wszczęte, lecz nie zakończone przed dniem wejścia w życie
ustawy, prowadzi się na podstawie jej przepisów.
Art. 29.
Ustawa wchodzi w
życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.