Statut NSZZ "Solidarność"
USTAWY
O związkach zawodowych
O rozwiązywaniu sporów
zbiorowych
Społecznej Inspekcji
Pracy
O emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
USTAWA
z dnia 24 czerwca 1983 r.
o społecznej inspekcji pracy.
(Dz. U. z dnia 30 czerwca 1983 r.)
W trosce o
systematyczną poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz w celu zapewnienia związkom zawodowym niezbędnych
warunków do sprawowania skutecznej kontroli przestrzegania
przepisów prawa pracy stanowi się, co następuje:
Rozdział
1
Przepisy
ogólne.
Art.
1.
Społeczna
inspekcja pracy jest służbą społeczną pełnioną przez
pracowników, mającą na celu zapewnienie przez zakład pracy
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochronę
uprawnień pracowniczych, określonych w przepisach prawa pracy.
Art.
2.
Społeczna
inspekcja pracy reprezentuje interesy wszystkich pracowników w
zakładach pracy i jest kierowana przez zakładowe organizacje
związkowe.
Art.
3.
- Społeczną
inspekcję pracy w zakładzie pracy tworzą:
1) zakładowy społeczny inspektor pracy - dla całego
zakładu pracy,
2) oddziałowi (wydziałowi) społeczni inspektorzy pracy
- dla poszczególnych oddziałów (wydziałów),
3) grupowi społeczni inspektorzy pracy - dla komórek
organizacyjnych oddziałów (wydziałów).
- Zakładowe
organizacje związkowe dostosowują organizację
społecznej inspekcji pracy do potrzeb wynikających ze
struktury zakładu pracy.
Rozdział
2
Zadania
i organizacja społecznej inspekcji pracy.
Art.
4.
Społeczni
inspektorzy pracy mają prawo:
- kontrolować
stan budynków, maszyn, urządzeń technicznych i
sanitarnych oraz procesy technologiczne z punktu widzenia
bezpieczeństwa i higieny pracy,
- kontrolować
przestrzeganie przepisów prawa pracy, w tym postanowień
układów zbiorowych i regulaminów pracy, w
szczególności w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony pracy kobiet, młodocianych i osób
niepełnosprawnych, urlopów i czasu pracy, świadczeń z
tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
2a uczestniczyć w kontroli przestrzegania w zakładzie
pracy przepisów dotyczących ochrony środowiska
naturalnego,
- brać
udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków
przy pracy, zgodnie z przepisami prawa pracy,
- brać
udział w analizowaniu przyczyn powstawania wypadków
przy pracy, zachorowań na choroby zawodowe i inne
schorzenia wywołane warunkami środowiska pracy oraz
kontrolować stosowanie przez zakłady pracy właściwych
środków zapobiegawczych,
- uczestniczyć
w przeprowadzaniu społecznych przeglądów warunków
pracy,
- opiniować
projekty planów poprawy warunków bezpieczeństwa i
higieny pracy i planów rehabilitacji zawodowej oraz
kontrolować realizację tych planów,
- podejmować
działania na rzecz aktywnego udziału pracowników
zakładów pracy w kształtowaniu właściwych warunków
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz oddziaływać na
przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy,
- wykonywać
inne zadania określone w ustawie i w przepisach
szczególnych.
Art.
5.
- Społecznym
inspektorem pracy może być pracownik danego zakładu
pracy, który jest członkiem związku zawodowego i nie
zajmuje stanowiska kierownika zakładu pracy lub
stanowiska kierowniczego bezpośrednio podległego
kierownikowi zakładu.
- Zakładowe
organizacje związkowe mogą postanowić, że społecznym
inspektorem pracy może być również pracownik zakładu
nie będący członkiem związku zawodowego.
- Społeczny
inspektor pracy powinien posiadać niezbędną
znajomość zagadnień wchodzących w zakres działania
społecznej inspekcji pracy. Zakładowy społeczny
inspektor pracy powinien posiadać co najmniej
pięcioletni staż pracy w branży, do której zakład
należy, i co najmniej dwuletni staż pracy w danym
zakładzie, a oddziałowy lub grupowy społeczny
inspektor pracy - co najmniej dwu letni staż pracy w tej
branży i co najmniej jeden rok pracy w danym zakładzie.
Art.
6.
- Społecznych
inspektorów pracy wybierają i odwołują pracownicy
zakładu pracy.
- Społecznych
inspektorów pracy wybiera się na okres 4 lat.
- Zakładowych
i oddziałowych (wydziałowych) społecznych inspektorów
pracy wybiera:
1) w zakładach pracy lub oddziałach (wydziałach)
liczących do 300 pracowników - ogólne zebranie
pracowników zakładu pracy lub oddziału (wydziału),
2) w zakładach pracy lub oddziałach (wydziałach)
liczących powyżej 300 pracowników:
a) zakładowego społecznego inspektora pracy - zebranie
oddziałowych (wydziałowych) i grupowych społecznych
inspektorów pracy,
- b)
oddziałowego (wydziałowego) społecznego inspektora
pracy - zebranie grupowych społecznych inspektorów
pracy.
- Grupowych
społecznych inspektorów pracy wybiera ogólne zebranie
pracowników komórek organizacyjnych oddziału
(wydziału).
- W
zakładach, w których nie wybrano grupowych społecznych
inspektorów pracy, tryb wyborów społecznych
inspektorów pracy, o którym mowa w ust. 3 pkt 2,
określają zakładowe organizacje związkowe.
- Wybory
społecznych inspektorów pracy przeprowadzają
zakładowe organizacje związkowe na podstawie
uchwalonych przez siebie regulaminów wyborów.
- Ogólnokrajowe
organizacje związkowe mogą ustalać ramowe wytyczne do
regulaminów wyborów społecznych inspektorów pracy.
Art.
7.
- Społeczny
inspektor pracy w razie niewywiązywania się ze swoich
obowiązków może być, na zasadach określonych w art.
6, odwołany przed upływem okresu, o którym mowa w art.
6 ust. 2.
- Odwołanie,
w myśl ust. 1, następuje na wniosek:
1) zakładowych organizacji związkowych,
2) co najmniej jednej piątej pracowników.
- Społeczny
inspektor pracy przestaje pełnić swoją funkcję
również w wypadku zrzeczenia się jej lub ustania
stosunku pracy.
- W
wypadkach, o których mowa w ust. 2 i 3, przeprowadza
się uzupełniające wybory społecznego inspektora
pracy.
Rozdział
3
Uprawnienia
i zasady postępowania społecznych inspektorów pracy.
Art.
8.
- Społeczny
inspektor pracy ma prawo wstępu w każdym czasie do
pomieszczeń i urządzeń zakładu pracy dla wykonywania
zadań określonych w art. 4.
- Społeczny
inspektor pracy ma prawo żądać od kierownika zakładu
pracy oraz oddziału (wydziału) i od pracowników
informacji oraz okazania dokumentów w sprawach
wchodzących w zakres jego działania.
- Wykonywania
czynności, o których mowa w ust. 1 i 2, następuje z
zachowaniem przepisów o ochronie tajemnicy państwowej i
służbowej.
Art.
9.
- W razie
stwierdzenia, że nie są przestrzegane przepisy, o
których mowa w art. 4, społeczny inspektor pracy
informuje o tym kierownika zakładu pracy oraz oddziału
(wydziału), czyniąc jednocześnie stosowny zapis w
księgach, o których mowa w art. 12.
- Kierownik
zakładu pracy oraz oddziału (wydziału) podejmuje
decyzję w sprawie usunięcia stwierdzonych
nieprawidłowości i informuje o tym społecznego
inspektora pracy.
Art.
10.
- W razie
stwierdzenia naruszenia przez pracownika przepisów i
zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, społeczny
inspektor pracy zwraca uwagę pracownikowi na obowiązek
przestrzegania tych przepisów i zasad.
- W przypadku
gdy zachowanie pracownika na stanowisku pracy wskazuje na
niedostateczną znajomość przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz nieumiejętność
wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie lub
innych pracowników, społeczny inspektor pracy zwraca
się do kierownika właściwej komórki organizacyjnej o
czasowe odsunięcie pracownika od tej pracy i zapoznaje
go z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy.
Art.
11.
- Na
podstawie ustaleń własnych, oddziałowego
(wydziałowego) lub grupowego społecznego inspektora
pracy zakładowy społeczny inspektor pracy wydaje
kierownikowi zakładu pracy, w formie pisemnej, zalecenie
usunięcia w określonym terminie stwierdzonych
uchybień.
- W razie
bezpośredniego zagrożenia mogącego spowodować wypadek
przy pracy, zakładowy społeczny inspektor pracy
występuje do kierownika zakładu pracy o natychmiastowe
usunięcie tego zagrożenia, a w wypadku niepodjęcia
odpowiednich działań wydaje, w formie pisemnej,
zalecenie wstrzymania pracy danego urządzenia
technicznego lub określonych robót, zawiadamiając o
tym równocześnie zakładowe organizacje związkowe.
- Kierownik
zakładu pracy może wnieść sprzeciw od zalecenia
zakładowego społecznego inspektora pracy do
właściwego inspektora pracy Państwowej Inspekcji
Pracy. Sprzeciw od zalecenia, o którym mowa w ust. 1,
wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia
zalecenia, a od zalecenia, o którym mowa w ust. 2 -
niezwłocznie.
- W razie
wniesienia sprzeciwu, o którym mowa w ust. 3, inspektor
pracy Państwowej Inspekcji Pracy wydaje decyzję lub
podejmuje inne środki prawne przewidziane w przepisach o
Państwowej Inspekcji Pracy.
Art.
12.
- Zakład
pracy jest zobowiązany założyć zakładową księgę
zaleceń i uwag oraz oddziałowe (wydziałowe) księgi
uwag, przeznaczone do zapisów społecznych inspektorów
pracy.
- Księgi, o
których mowa w ust. 1, przechowuje się w miejscu
ustalonym przez kierownika zakładu pracy oraz
udostępnia do wglądu zakładowym organizacjom
związkowym, organom samorządu załogi, organom
Państwowej Inspekcji Pracy oraz innym organom nadzoru i
kontroli warunków pracy.
- Zapis w
księgach, o których mowa w ust. 1, mają moc
dokumentów urzędowych w postępowaniu przed organami
państwowymi.
Art.
13.
- Zakład
pracy nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o
pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego
inspektora pracy w czasie trwania mandatu oraz w okresie
roku po jego wygaśnięciu, chyba że zachodzą przyczyny
uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez
wypowiedzenia. W takim wypadku rozwiązanie umowy o
pracę może nastąpić po uprzednim uzyskaniu zgody
statutowo właściwego organu zakładowej organizacji
związkowej.
- Przepis
ust. 1 nie narusza art. 40 Kodeksu pracy.
- Zakład
pracy nie może wypowiedzieć pracownikowi pełniącemu
funkcję społecznego inspektora pracy warunków pracy i
płacy na jego niekorzyść w okresie ustalonym w ust. 1,
chyba że wypowiedzenie stało się konieczne z przyczyn,
o których mowa w art. 43 Kodeksu pracy.
- Przepisy
ust. 1 - 3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy
pracownik jest zatrudniony na podstawie mianowania lub
spółdzielczej umowy o pracę.
Art.
14.
- Zakład
pracy jest obowiązany zapewnić społecznym inspektorom
pracy odpowiednie warunki realizacji ich zadań.
- Koszty
związane z działalnością społecznej inspekcji pracy
ponosi zakład pracy.
Art.
15.
- Społeczni
inspektorzy pracy powinni wykonywać swoje czynności w
zasadzie poza godzinami pracy.
- W razie
konieczności wykonywania swoich czynności w godzinach
pracy lub uczestniczenia w naradach i szkoleniach,
społeczni inspektorzy pracy zachowują prawo do
wynagrodzenia.
- W razie
znacznego obciążenia zadaniami wynikającymi z
pełnienia funkcji społecznego inspektora pracy,
kierownik zakładu pracy na wniosek zakładowych
organizacji związkowych może ustalić miesięczne
wynagrodzenie zryczałtowane do wysokości nie
przekraczającej wynagrodzenia za 30 godzin pracy osoby
pełniącej funkcję społecznego inspektora pracy.
- W
szczególnie uzasadnionych wypadkach kierownik zakładu
pracy, na wniosek zakładowych organizacji związkowych,
może podwyższyć wynagrodzenie, o którym mowa w ust.
3, do wysokości nie przekraczającej wynagrodzenia za 60
godzin pracy.
- W
zakładach pracy, w których występuje szczególne
zagrożenie zdrowia i życia pracowników, a warunki
pracy wymagają stałego społecznego nadzoru, kierownik
zakładu pracy, na wniosek zakładowych organizacji
związkowych, może zwolnić na czas pełnienia funkcji
zakładowego społecznego inspektora pracy z obowiązku
wykonywania pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
- W wypadku,
o którym mowa w ust. 5, zakładowy społeczny inspektor
pracy zachowuje przez czas pełnienia funkcji prawo do
wynagrodzenia, jakie przysługiwało mu na stanowisku
pracy zajmowanym w dniu oddelegowania, z uwzględnieniem
zmian tego wynagrodzenia, jakie nastąpią w okresie
oddelegowania.
Art.
16.
- Ogólnokrajowe
organizacje związkowe mogą określać wytyczne do
działalności społecznych inspektorów pracy.
- Określenie
wytycznych, o których mowa w ust. 1, w stosunku do
zakładów podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub
Ministrowi Spraw Wewnętrznych następuje w porozumieniu
z właściwym ministrem.
Rozdział
4
Współdziałanie
społecznej inspekcji pracy z Państwową Inspekcją Pracy oraz
innymi organami nadzoru i kontroli warunków pracy.
Art.
17.
Społeczni
inspektorzy pracy współdziałają z Państwową Inspekcją
Pracy i innymi organami nadzoru i kontroli warunków pracy w
zakresie ustalonym ustawą oraz wytycznymi, o których mowa w
art. 16.
Art.
18.
- Państwowa
Inspekcja Pracy udziela pomocy społecznej inspekcji
pracy w realizacji jej zadań, w szczególności przez
poradnictwo prawne, specjalistyczną prasę oraz
szkolenie.
- Inspektorzy
pracy Państwowej Inspekcji Pracy przeprowadzają
kontrole wykonania zaleceń i uwag społecznych
inspektorów pracy.
Art.
19.
Na umotywowany
wniosek zakładowego społecznego inspektora pracy, uzgodniony z
zakładowymi organizacjami związkowymi, dotyczący spraw
zagrożenia zdrowia i życia pracowników, inspektorzy pracy
Państwowej Inspekcji Pracy przeprowadzają kontrole oraz
wszczynają postępowanie w sprawach o wykroczenia przeciwko
prawom pracownika.
Art.
20.
Zakładowy
społeczny inspektor pracy ma prawo uczestniczyć w kontrolach
przeprowadzanych w zakładzie przez inspektora pracy Państwowej
inspekcji pracy oraz w podsumowaniu kontroli.
Art.
21.
Państwowa
Inspekcja Sanitarna, Urząd Dozoru Technicznego oraz inne organy
nadzoru i kontroli warunków pracy obowiązane są udzielać
społecznej inspekcji pracy pomocy w wykonywaniu jej zadań.
Rozdział
5
Odpowiedzialność
za naruszenie przepisów o społecznej inspekcji pracy.
Art.
22.
- Kto
działając w imieniu zakładu pracy narusza przepisy
niniejszej ustawy, a w szczególności uniemożliwia
działalność społecznego inspektora pracy,
- podlega
karze grzywny do 2.500 zł.
- Tej samej
karze podlega, kto nie wykonuje zalecenia zakładowego
społecznego inspektora pracy.
- Orzekanie
kary grzywny następuje w trybie określonym w art.
284-290 Kodeksu pracy.
Rozdział
6
Przepisy
przejściowe i końcowe.
Art.
23.
Wytyczne do przeprowadzenia pierwszych
wyborów społecznych inspektorów pracy określi Rada
Państwa.
Do czasu określenia wytycznych, o
których mowa w art. 16 - wytyczne takie określi Rada
Państwa.
Po okresie 3 lat od dnia wejścia w życie
niniejszej ustawy Rada Państwa, po konsultacji z
ogólnokrajowymi organizacjami związkowymi, dokona oceny
przebiegu realizacji ustawy i w razie potrzeby wystąpi z
inicjatywą jej zmiany.
Art.
24.
- Postanowienia
ustawy dotyczące zakładowych organizacji związkowych
stosuje się odpowiednio do rad pracowniczych,
utworzonych na podstawie przepisów ustawy o pracownikach
urzędów państwowych oraz art. 15 ustawy z dnia 8
października 1982 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr
32, poz. 216).
- W
zakładach, gdzie działają zakładowe organizacje
związkowe i rady pracownicze, o których mowa w ust. 1,
społeczną inspekcją pracy kierują oba
przedstawicielstwa pracownicze.
Art.
25.
Społeczni
inspektorzy pracy wybrani po dniu 31 grudnia 1982 r. pełnią
swoje funkcje do czasu nowych wyborów.
Art.
26.
Traci moc ustawa
z dnia 4 lutego 1950 r.o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. z
1955 r. Nr 20, poz. 134 i z 1965 r. Nr 13, poz. 91).
Art.
27.
Ustawa wchodzi w
życie z dniem ogłoszenia.